Theo báo cáo đánh giá của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Cà Mau, hầu hết các nhóm tội phạm đều gia tăng. Số vụ án phát hiện khởi tố tăng 14,25%, số bị can khởi tố tăng 17,3% so với cùng kỳ năm 2013, cụ thể như: nhóm tội phạm về tham nhũng và chức vụ phát hiện và khởi tố 10 vụ, 21 bị can (tăng 04 vụ, 12 bị can so với 2013); nhóm tội phạm về xâm phạm sở hữu, trât tự quản lý kinh tế phát hiện và khởi tố 547 vụ, 767 bị can (tăng 149 vụ, 158 bị can so với 2013); nhóm tội phạm xâm phạm trật tự an toàn xã hội phát hiện và khởi tố 397 vụ, 637 bị can (tăng 03 vụ, 78 bị can so với 2013). Các loại tội phạm tăng cao như: tội trộm cắp tài sản (khởi tố 402 vụ, 548 bị can); tội cướp tài sản (khởi tố 29 vụ, 46 bị can); tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (khởi tố 48 vụ, 56 bị can). Có một số loại tội phạm tuy có giảm nhưng vẫn xảy ra nhiều và chiếm tỷ lệ cao như: tội giết người (khởi tố 22 vụ, 33 bị can); tội vi phạm quy định về an toàn giao thông (khởi tố 42 vụ, 40 bị can); tội đánh bạc và tổ chức đánh bạc (khởi tố 33 vụ, 122 bị can); tội phạm về ma túy (khởi tố 91 vụ, 134 bị can)…

Nguyên nhân dẫn đến tình hình tội phạm gia tăng và diễn biến phức tạp thì có nhiều, nhưng tập trung ở các nguyên nhân chủ yếu như: Do công tác quản lý về kinh tế, xã hội, quản lý cán bộ, công chức, viên chức ở một số lĩnh vực còn sơ hở, thiếu sót. Công tác thanh tra, kiểm tra việc quản lý tài chính, tài sản của một số cơ quan, đơn vị, địa phương chưa được thường xuyên và chặt chẽ. Việc phối hợp giữa gia đình, đoàn thể và chính quyền trong việc quản lý, giáo dục người sau cai nghiện, người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ, chấp hành xong hình phạt tù ở một số địa phương chưa được tốt. Kết quả và hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở tại một vài nơi chưa đáp ứng yêu cầu. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận nhân dân chưa tốt, trong đó có cả cán bộ, công chức, viên chức nhà nước. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tuy đã có nhiều cố gắng và đạt nhiều kết quả song hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Tình hình đó đặt ra cho các cấp các ngành từ tỉnh đến cơ sở những yêu cầu và thách thức mới; đòi hỏi một sự nhìn nhận và đánh giá một cách nghiêm túc về thực trạng và nâng cao hơn nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chỉ đạo, thực hiện các nhiệm vụ được giao. Ở bất kỳ thời đại nào cũng vậy, xã hội có ổn định mới có điều kiện để phát triển. Tội phạm và vi phạm pháp luật là các hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa được ngăn chặn và đẩy lùi thì chưa thể nói đến một trật tự pháp luật và một nền pháp chế tốt đẹp. Người dân lương thiện và doanh nhân doanh nghiệp chưa thể an tâm trong lao động, sản xuất, kinh doanh. Kinh tế - xã hội của tỉnh khó có thể phát triển nhanh và bền vững được.

Tình hình đó cũng đòi hỏi cần kịp thời có những chủ trương và giải pháp hữu hiệu, khả thi để đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật của các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương, mà nòng cốt là các lực lượng công an, quân sự, biên phòng và các cơ quan chức năng trên từng lĩnh vực quản lý nhà nước. Từ thực tế hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử, của các tổ chức đoàn thể trong tỉnh, bên cạnh các giải pháp mà các cơ quan pháp luật của tỉnh (Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án, Thi hành án, Tư pháp) đã và đang triển khai thực hiện thì rất cần sự quan tâm chỉ đạo và thực hiện tốt một số vấn đề sau:

Một là, Trong đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật giai đoạn hiện nay, cần nhận thức đầy đủ và làm tốt công tác dự báo tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật của các cơ quan chức năng, làm cơ sở cho việc xác định rõ tính chất, đặc điểm, thủ đoạn, nguyên nhân… của các loại tội phạm và hành vi vi phạm pháp luật. Từ đó có định hướng đúng đắn, xác định nhiệm vụ sát với tình hình và đề ra phương án, giải pháp đấu tranh phòng, chống hiệu quả nhất.

Hai là, Xây dựng và củng cố vững chắc thế trận lòng dân; huy động được sự tham gia tích cực của chính người dân để đẩy mạnh và có hiệu quả phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc; xây dựng và nhân rộng các mô hình về an ninh trật tự; tiếp tục tăng cường bố trí các lực lượng nòng cốt và huy động ngày càng nhiều lực lượng khác trực tiếp và tham gia có hiệu quả vào các hoạt động phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật tại địa bàn cơ sở.

Ba là, Cần đặc biệt chú trọng đến chất lượng trong hoạt động tố tụng hình sự. Kịp thời phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đảm bảo chặt chẽ, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Tập trung giải quyết dứt điểm các án trọng điểm. Đối với các trường hợp người phạm tội có mục đích, động cơ phạm tội hoặc có hành vi phạm tội bị dư luận xã hội lên án kịch liệt cần phải nhanh chóng kết thúc điều tra vụ án để đưa ra xét xử; phải xử lý nghiêm minh đối với kẻ chủ mưu, cầm đầu, cố ý vi phạm, phạm tội nhiều lần hoặc tái phạm, phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng… để góp phần giáo dục, phòng ngừa chung.